Meertaligheid

Wat en waarom dit thema?

In het dagelijks leven gebruiken wij allen verscheidene talen of taalvariëteiten. Meer dan we soms beseffen gebruiken we die zelfs door elkaar. Ook schoolgaande kinderen en jongeren beschikken over een ‘meertalig’ repertoire. Die taalvariatie beperkt zich niet tot leerlingen die tweetalig worden opgevoed of thuis andere talen spreken dan het Nederlands. Het kan ook gaan om dialect, streektaal, tussentaal, straattaal, jongerentaal, sms-taal, ‘digi-taal’… Die verschillende talen en taalregisters zijn situatiegebonden. Maar ze zijn ook op school te horen.

Kinderen en jongeren moeten het Algemeen Nederlands beheersen om in de samenleving hun weg te vinden. Het onderwijs speelt daar een vooraanstaande rol in. Kennis van de Nederlandse schooltaal is een van de sleutels tot onderwijssucces. Een groeiende groep kinderen leert de schooltaal Nederlands echter pas op school en komt niet altijd tot een voldoende beheersing ervan. In het gangbare ‘taalbadmodel’ geldt het dat leerlingen met een andere moedertaal in de klas en op school alleen het Nederlands mogen gebruiken om het succesvol te verwerven. Het gevolg hiervan is dat leerkrachten de eigen talen (en taalvariëteiten) van de leerlingen als een handicap zien voor het schoolse leren, of als een stoorzender voor het goed klashouden. Al te vaak wordt het spreken van andere talen dan het Nederlands ontmoedigd; soms zelfs verboden of bestraft.

Het Steunpunt Diversiteit & Leren ijvert voor een positieve benadering van meertaligheid in het onderwijs. Meertaligheid is geen probleem maar een gegeven. De thuistalen of andere taalvariëteiten van de leerlingen zijn een extra didactisch hulpmiddel voor het leren in de klas. Een gerichte inzet ervan kan de leeromgeving krachtiger maken. Bijvoorbeeld om extra uitleg te geven, de betekenis van Nederlandse woorden te verklaren of om ervoor te zorgen dat leerlingen zich meer op hun gemak voelen. Dat helpt in de eerste plaats leerlingen om het Nederlands beter onder de knie te krijgen én om nieuwe vak- en leerinhouden te veroveren. Zo een aanpak hoeft niet te betekenen dat leraren alle in de klas aanwezige talen moeten beheersen. Samenwerking tussen leerlingen, tutoring, zelfstandige taakuitvoering, ICT en e-learning, inzet van open leermaterialen… bieden flexibele mogelijkheden om verschillende talen en taalregisters aan te spreken. Een veeltalige aanpak in de klas kan niet gerealiseerd worden zonder een ‘open’ talenbeleid op schoolniveau.